(1913թ.-1944թ.)
Եվ այսպես
1913 թվականի
ապրիլի 10-ին Շուշիում Ստեփանյանների ընտանիքում ծնվում
նրանց առաջնեկը
որի պատիվ էր լինելու դառնալ
ԽՍՀՄ-ի հերոս
որին բոլոր
հայերը չեն
մոռանալու իրենց
կյանքում և նա հավերժ
մնալու է բոլորի սրտում
ինչպես մի
անշեջ հուր
որը երբեք
չի մարելու; Ծնվեց
մեկը որ
Հայաստանի պատմության
մեջ մնայուն
էջ տողեց
որ նրա
մահվան համար
հայրենիքը
թանկ
վճարեց;
Մենք պետք
է երախտապարտ լինենք
այն մայրերին
ովքեր ծնում
են Նելսոնի
նման քաջորդիներ; Ով գիտի միգուցե
գա ժամանակ
որ ծնվեն
Նրա նման
մարդիկ ովքեր
պատրաստ կլինեն
իրենց կյանքը
տալ հանուն
հայրենիքի;
Իդեպ նրա
վերջին թռիչքի
ժամանակ նրա
գունդը շրջափական
է ենթարկվում և կոտորվում և նա մնում
է միայնակ
38 ինքնաթիռների հետ
և չկարողանալով պայքարել
նրանց իր
ինքնաթիռը և նունիսկ գիտակցելով
որ ինքը
մահանալու
է իր ինքնաթիռը
ուղղում է ռազմանավի վրա
և զոհվում;
Ցանկացած հայի
երազանքն է նմանվել մի հերոսի;
Ես չգիտեմ
բայց միգուցե
ինձ բախտ
վիճակվի նմանվել
նրան և հավերժ հիշվել
հայ ազգի
կողմից;
Նելսոն Գևորգի Ստեփանյան՝ (Ապրիլի
10-ին 1913 - սեպտեմբերի
28-ին 1944թթ, ) Խորհրդային Միության կրկնակի հերոս: Կատարել է 239
մարտական
թռիչք,
անձամբ
և
խմբի
կազմում
խորտակել
է
թշնամական
53 նավ
(անձամբ`
13), ոչնչացրել
է
80 տանկ,
600 ավտոմեքենա,
27 ինքնաթիռ
(2 Ju-88 ռմբակոծիչ
օդային
մարտում,
25 տարբեր
տեսակի
ինքնաթիռներ
իրենց
օդանավակայաններում),
105 թշնամական
հրանոթ,
130 գնդացրային
կետ,
5000 զինվոր:
Մինչև պատերազմը
Ծնվել է 1913 թվական մարտի 28-ին, Ելիզավետպոլի նահանգի Շուշի քաղաքում:
Ծնողների
հետ
տեղափոխվել
է
Երևան,
որտեղ
սովորել
է
Գորկու
անվան
դպրոցում:
Հինգերորդ
դասարանից
սկսած
հետաքրքրվել
է
ավիացիայով
և
ավիամոդելավորմամբ:
Հաղթել
է
Մոսկվայում,
Կիևում,
Թբիլիսիում
և
Բաքվում
անցկացվող
ավիամոդելավորման
մրցույթներում:
1932 թվականին ավարտել է Ս. Օրջոնիկիձեի անվան Բաքվի ռազմական ուսումնարանը: 1935 թվականին ավարտել
է
Բատեյսկի
քաղավիացիայի
օդաչուական
դպրոցը,
որտեղ
էլ
աշխատել
է
մինչև
1938 թվականը
որպես
հրահանգավորող
օդաչու:
1938-1941 թվականներին
ծառայությունը
շարունակել
է
Միներալնիե
վոդի
քաղաքում:
Հայրենական Մեծ Պատերազմի տարիներին
Սևծովյան նավատորմ
Հայրենական պատերազմի երկրորդ օրը զորակոչվել է ռազմաճակատ` Սևծովյան նավատորմի գրոհային ավիացիա: 46-րդ գրոհային էսկադրիլիայի կազմում սովորել
է
Ил-2 կործանիչի
հետ
աշխատանքը
և
մասնակցել
է
Պոլտավայի,
Զապորոժիեյի,
Օդեսայի
մատույցներում
տեղի
ունեցող
պաշտպանական
մարտերին:
20-րդ
թռիչքի
ժամանակ
Ստեփանյանը
վիրավորվել
է
զենիթային
արկի
բեկորից:
Լենինգրադի պաշտպանություն
1941 թվականի օգոստոսից, Բալթյան նավատորմի ՌԾՈՒ-ի 57-րդ գրոհային ավիագնդի կազմում, պաշտպանել է Լենինգրադը: Կազդուրվելուց և շարք վերադառնալուց
մեկ
ամիս
անց
Ստեփանյանը
նշանակվում
է
օղակի
հրամանատար:
ԽՍՀՄ
Գերագույն
խորհրդի
նախագահության
1942 թվականի
հոկտեմբերի
23-ի
որոշմամբ
արժանացել
է
Խորհրդային
Միության
հերոսի
կոչման,
իսկ
նույն
տարվա
նոյեմբերին
կապիտան
Ստեփանյանը
նշանակվում
է
57-րդ
գրոհային
գնդի
էսկադրիլիայի
հրամանատար:
Լենինգրադի
մատույցներում
նա
իրականացրել
է
մոտ
60 մարտական
թռիչք,
իր
օղակի
հետ
միասին
ոչնչացրել
և
շարքից
հանել
է
8 տանկ,
մոտ
90 ավտոմեքենա,
ավելի
քան
60 զենիթային
հրանոթ
և
գնդացիր:
Ղրիմի օպերացիա
1944 թվականի ապրիլին Ստեփանյանը նշանակվում է 47-րդ գրոհային ավիագնդի (հետագայում "Թեոդոսիական") հրամանատար:
Այդ
ավիագունդը
մատրտեր
էր
մղում
Ղրիմի
և
Կուբանի
երկնքում:
Նրա
հրամանատարությամբ
գունդը
մասնակցել
է
Թեոդոսիայի,
Սևաստոպոլի,
Սուդակի
մոտ
մղվող
մարտերին:
1944 թվականի
ապրիլի
16-ին
Ստեփանյանը,
որ
մարտի
էր
տարել
12 Ил-2 ինքնաթիռներից
կազմված
խումբը,
անձամբ
խորտակում
է
3 դեսանտային
բարժա:
Մայիսի
22-ին
մասնակցում
է
թշնամական
շարասյան
կործանմանը:
Այդ
մարտում
Ստեփանյանի
ինքնաթիռը
լուրջ
վնասվածքներ
է
ստանում:
Ղրիմի օպերացիայի ընթացքում Նելսոն Ստեփանյանը ոչնչացրել է 8 տրանսպորտային նավ, 12 արագընթաց
դեսանտային
բարժա,
9 պահակային
կատեր,
ավելի
քան
3000 թշնամական
զինվոր
և
սպա:
Բալթյան ռազմաճակատ
Ղրիմի ազատագրումից հետո, 1944 թվականի մայիսին, Ստեփանյանն իր 47-րդ գրոհային ավիագնդի հետ վերադառնում է Բալթյան ռազմաճակատ, մասնակցում է Ֆիննական ծոցի մարտերին: 1944 թվականի օգոստոսի
20-ին
երկրորդ
անգամ
ներկայացվում
է
հերոսի
կոչման`
Մերձբալթիկայի
օդային
մարտերում
ցուցաբերած
խիզախության
համար:
1944 թվականի դեկտեմբերի 14-ին Ստեփանյանը ուղևորվում է Լեպահայի նավահանգստի ռմբակոծմանը: Գրոհային խումբը
հարձակման
է
ենթարկվում
30 գերմանական
կործանիչների
կողմից:
Ստեփանյանն
անցնում
է
հակահարձակման,
սակայն
նրա
ինքնաթիռը
խփվում
է
և
նա
վնասված
ինքնաթիռն
ուղղում
է
դեպի
թշնամական
նավը և մահանում;
Աղբյուրներն են `
https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%86%D5%A5%D5%AC%D5%BD%D5%B8%D5%B6_%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6
http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=1612
http://www.karabakhcenter.com/am/famous-StepanyanN
http://www.historyofarmenia.am/am/Encyclopedia_of_armenian_history_Nelson_Stepanyan
http://blognews.am/arm/news/37221/baltyan-mrrkahav---nelson-stepanyan.html
https://www.youtube.com/watch?v=7aXy7OqAfho
Աղբյուրներն են `
https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%86%D5%A5%D5%AC%D5%BD%D5%B8%D5%B6_%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6
http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=1612
http://www.karabakhcenter.com/am/famous-StepanyanN
http://www.historyofarmenia.am/am/Encyclopedia_of_armenian_history_Nelson_Stepanyan
http://blognews.am/arm/news/37221/baltyan-mrrkahav---nelson-stepanyan.html
https://www.youtube.com/watch?v=7aXy7OqAfho