Օմար Խայամ

Չեմ  կարծում  որ  կա  այդպիսի  մի  աֆորիզմ  կամ  ասույթ,  որով  կարող  եմ  բնութանգրել  նրան  և  նրա  խորհափիլիսոփայական  քառյակները:  Նրան  կարելի  է  համարել  արևելյան  գիտության  հայրերից  մեկը: Նրան  հիմնակնում  ճանաչում  են  որպես  աստղագետ,  մաթեմատիկոս  գիտնական: Նրա  ստեղծած  տոմարը  համարվում  է  լավագույն  և  ճշգրիտ  տոմարը  աշխարհում  և  օգտագործվում  է  իր  երկրում: Սակայն  ոչ  բոլորն  են  տեղյակ  նրա  քառյակների  մասին (Խայամն ամենից առաջ հայտնի է որպես բանաստեղծ) որոնք  համարվում  են   գլուխգործոցներ  և  հասնաելին  են  տարբեր  մտածողության  մարդկանց: Նա  իր  քառյակներում  գովերգում  էր  գինու  մոգական  ուժը,  սակայն  հենց  ինքը  զերծ  էր  մնում  գինուց;

Գոռոզությունը անցնում է գինուց,
Կնճռոտ հարցերը լուծվում են գինուց,
Սատանան մի կում թե գինի խմեր,
Խոնարհում կաներ մարդ-աստծուն հնուց։ Այստեղ ասում է, որ գինին կարող է հաշտեցնել մարդուն աշխարհի և ինքն իրեն հետ։

Կամ  այս  մեկում:

Գինուս կուժը դու կոտրեցիր, աստված իմ.
Բախտիս դուռը դու փակեցիր, աստված իմ,
Իմ ալ գինին դու թափեցիր, աստված իմ.
Ես եմ խմում, դո՞ւ հարբեցիր, աստված իմ։ Այստեղ ասում է, որ անտրամաբանական բան անելու համար հարկավոր չէ խմած լինել։ Նույնիսկ Աստված կարող է անտրամաբանական բաներ անել։

Նա  նաև  գլխավորում  էր  ներկան  մոռացության  տալով  մարդկանց  անցյալը  և  չմտածելով  ապագայի  մասին: Մենք  հիմա  ներկայում  ենք , ուրեմն  պետք  է  մտածենք  ներկայի  մասին  և  վայելենք  նրա  ամեն  վայրկյանը,  քանի որ  ապագայում  հենց  հիշվում  են  անցյալի  այս  պահերը:

Հավատից մինչև անհավատություն – չնչի՛ն մի պահ է,
Կասկածից մինչև հավաստիություն,- չնչի՛ն մի պահ է.
Երջանիկ ապրիր, թող ուրախ անցնի պահն այդ անցավոր –
Քանի որ կյանքի իմաստը միակ – հենց այդ մի պահն է

Ինչպես  նաև  ես  նրան  չէի  սիրի  եթե  չանդրադառնար  ազատության  խնդրին:  Նա  խոսում  է    այն  մասին,  որ  հոգնել  է     ապրելուց  կանոններով,  արգելքներով   և  ուզում  է  ապրել  այնպես,  ինչպես  նա  ցանկանում  է: Շնորհել  իր  հոգուն  ազատություն; Թողնել  իր  խնդիրները  մի  կողմ  և  ապրել  երջանիկ  կյանքով: Չլինել  այս  աշխարհից  և  ստեղծել  քո  ներքինը,  որտեղ  դու  անում  ես  այն,  ինչ  ցանկանում  ես:

Խայամն ասաց,- Ծփուն ծովում պատ շարելուց հոգնել եմ ես, «ծփուն ծովում պատ շարել» նշանակում է անհաստատ տեղում երկարատև ծրագրեր կազմել։

Այս կռապաշտ քրմապետի տաճար գալուց հոգնել եմ ես,
Ո՞վ Է մտել դրախտից ներս, կամ դժոխքից ո՞վ Է դարձել,
Դժոխային այս խոսքերին ականջ տալուց հոգնել եմ ես:

Եվ  այսքնից  հետո  իզուր  չէ,  որ  նրան  անվանել  են  վարպետ:  Նրա ստեղծագործությունները միտված են եղել մարդկանց ստիպելու մտածել աշխարհիանսահմանության, սկիզբ ու վերջի և մարդու կյանքի որպիսության մասին։  Մեծարել Խայամին, նշանակում է մեծարել այն արժեքները,  որոնք ստեղծել ու տարածել են աշխարհի մեծերը, որոնցից էր հենց ինքը՝ Խայամը։ Մարդը  հիշվում  է  իր  կատարած  գործերով: Ստեղծելով  մշակույթ,  թողնելով   արժեքներ  իր  գալիք  սերունդների  համար: Նա  արժանի  է  ծափահարությունների: